Lý Tiểu Long
Ngày sinh: 27-11-1940Ngày mất : 20-07-1976
Sư phụ: Diệp Vấn (Yip Man)
Môn phái: Vĩnh Xuân (Wing Chun) Siêu sao điện ảnh võ thuật
Người sáng lập môn phái Triệt Quyền Đạo (Jeet Kune Do)
Là một trong những người đi trước thời đạị, trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, Lý đã thể hiện một sức mạnh sống động và sự quả cảm kiên cường để phát triển võ thuật ở Hoa Kỳ. Ngay sau cái chết của anh, người ta lập tức nhận ra ảnh hưởng to lớn anh để lại khi võ thuật trở nên đại chúng hóa trên
đất Mỹ.
Sinh ra ở San Francisco, chính vị bác sĩ đã đỡ đẻ cho bà mẹ, đã đặt cho Lý cái tên Mỹ – Bruce Leẹ Tên Trung Hoa của Lý là Lý Trấn Phiên (Lee Jun
Fan). Cha Lý – Lee Hoi Chuen, một diễn viên vũ đạo Trung Hoa đã đưa gia đình trở về Hồng Kông sinh sống cho đến khi Lý mười chín tuổị Từ những năm ấu thơ, Lý đã được dạy võ thuật và ca kịch mà Lý rất ưa thích. Năm lên 6 tuổi, Lý đã là một diễn viên nhỏ tuổi xuất hiện trong rất nhiều phim. Lý học Kung-fu rất sớm và tập trung học Vịnh Xuân với sư phụ Diệp Vấn từ lúc 13 tuổị Lý cũng học quyền Anh trong trường học.
Lý quyết định trở lại Hoa Kỳ năm 1959 và ghi tên học Triết ở trường Đại học Seattle (Washington). Lý dạy võ thuật trong những giờ rảnh rỗi để trau dồi và hoàn thiện võ thuật của chính anh. Lý mở một võ đường đặt tên “Viện Kung-fu Trấn Phiên”. Võ đường duy trì cho đến năm 1963. Chính trong giai đoạn này, Lý gặp Linda Emery và hai người đã kết hôn. Sau đó, Lý chuyển về sinh sống tại Oakland. Tại đây cùng một đồ đệ là James Lee, Lý mở một võ đường thứ haị ở giai đoạn đó có nhiều cuộc biểu diễn để đại chúng hóa môn Kung-fu còn rất ít người biết đến. Một trong những cuộc biểu diễn đó là giải vô địch Karate quốc tế của Ed Packer, Lý đã tham gia giải nàỵ Một cuốn băng ghi hình cuộc biểu diễn đã lọt vào mắt Bill Dozier – nhà sản xuất.
Bí quyết chiến đấu & đạo trong Triệt Quyền Đạo
Loạt phim truyền hình “The green hornet” (Thanh Phong Hiệp). Không lâu sau đó, Bill mời Lý thủ vai Kato trong loạt phim nàỵ
Lý đã đến Hollywood nhưng không hài lòng lắm với loạt phim Thanh Phong Hiệp. Lý mở một võ đường khác ở China Town (Los Angeles). Lúc này võ công của Lý đã thể hiện những nét chuyển biến manh nha khởi sinh một võ phái mớị Đó là môn Jeet Kune Do (Triệt Quyền Đạo) sau nàỵ Trong những năm sống ở Los Angeles, Lý đã truyền dạy võ công cho một số diễn viên nổi tiếng như James Garner, Steve Mc. Queen, Stirling Silliphant… Những đồ đệ này giúp đỡ Lý bằng cách mời Lý đóng những loạt phim truyền hình như “Long street” (Con đường dài) và đôi khi một vai phụ như trong phim “Marlowe”.
Khuynh hướng ở Hollywood lúc bấy giờ là không chấp nhận những diễn viên người Hoạ Lý hiểu điều đó, biết rằng muốn thành công trong lĩnh vực điện ảnh phải trở về Hồng Kông. Lý đã làm điều đó vào năm 1971. Cuốn phim đầu tiên Lý đóng vai chính là “The big boss” (Đường Sơn đại huynh) hợp tác với hãng phim Golden Harvest của Raymond Chow. Cuốn phim đã vượt kỷ lục về doanh thu ở Hồng Kông và các nước Đông Nam Á. Cuốn phim thứ hai thành công hơn, đưa Lý lên ngang bằng các diễn viên nổi tiếng phương Tâỵ Đó là phim “The first of jury” (Tinh võ môn). Trong các phim này, Lý đã thi triển một thứ võ thuật tinh diệu rất đẹp mắt phù hợp với điện ảnh bằng những cú đá thượng đẳng bay bổng như chớp sẹt và những cử động đòn thế đầy kịch tính không kém phần hữu hiệụ Dan Inosanté, bạn và cũng là học trò Lý đã nhớ lại: “Lý đã thi triển không hề lẫn lộn Triệt Quyền Đạo điện ảnh và Triệt Quyền Đạo chiến đấu thực sự”.
Nhờ vào thành công của những cuốn phim trên, Lý đã có cơ hội thực hiện một cuốn phim do chính anh viết kịch bản, đạo diễn và dàn dựng. Đó là “Return of the dragon” (Mãnh long quá giang) với Chuck Norris, vô địch Karate Mỹ bạn của Lý trong vai chính thứ hai. Cuốn phim cũng thành công vang dộị Lý bắt đầu quay cuốn phim “Game of death” (Tử vong du hí) với Kareem Abdul Jabbar, cầu thủ bóng rổ cao 2m2 và Dan Inosanté. Các hãng phim Mỹ đem đến cho Lý một vai diễn nổi bật trong phim ”Enter the dragon” (Long tranh hổ đấu), một cuốn phim hợp tác giữa hai hãng Golden Harvest (Hồng Kông) và Warner Bros (Mỹ). Lý mất khi quay xong Long tranh hổ đấu trước khi trở thành một siêu sao thần tượng thực sự trên quê me.
Một nghề nghiệp của Lý khác là viết sách võ thuật. Những quyển sách của Lý như “Kung-fu Trung Hoa, một triết lý tự vệ”, “Đạo của Triệt Quyền Đạo” đã được in sau khi anh qua đời.
Bí quyết của siêu danh thủ
1. Chương trình tập luyện
Lý đã sáng tạo những chương trình tập luyện cá nhân cho những đồ đệ để phát triển khả năng và sự dẻo daị Sau Dan Inosanté, Lý đã dạy cho một vài đồ đệ khác căn bản của sự cương nhu, sự linh động sức mạnh, cường đô…. Lý đã phát triển một hệ thống bài tập gia tăng sức mạnh đôi tay và chân. Ngoài một bao cát nặng và trái bóng có lò xo dùng để tập đấm đá, Lý còn sử dụng một cái bao treo ngang tầm ngực được nối liền với sàn và trần nhà. Lý cũng dùng chân gấu và một “mộc nhân” xoay trở được.Lý đã tập rất hăng say và luôn tìm ra phương cách để tập luyện mọi lúc mọi nơi ngay cả khi đang xem truyền hình, khi đang ăn cơm chiều, khi đang thảo luận với bạn bè. Lý chạy bộ mỗi ngày và cho rằng chạy bộ là một bài tập tốt nhất.
2.Chế độ dinh dưỡng
Dan Inosanté nhớ rằng món ăn thích nhất của Lý là nghêu, sò, ốc, hến, cơm và thức ăn tự nhiên. Lý đã đến Hồng Kông với những két đầy thực phẩm sinh vật và những thứ thức uống chứa đầy protein. Thức uống ưa thích nhất của Lý là một hỗn hợp gồm sữa bột, trứng, vỏ trứng, dầu thực vật, đậu phộng và đá đập nhỏ. Lý cũng có thói quen uống sinh tố: táo, cà rốt, dâu tâỵ
3.Triết lý võ thuật
“Sự sống của giao đấu chính là giao đấụ Một cú đấm, một cú đá không chỉ được dùng hạ gục một kẻ nào đó, nó còn giúp chúng ta khắc phục lòng tự kỷ, sự sợ hãi và những mâu thuẫn trong tâm hồn chúng ta”.
4. Cổ truyền hay đổi mới
“Tôi hy vọng giải thoát những bạn bè của tôi khỏi sự lệ thuộc vào một vài võ phái, lý thuyết và kỹ thuật… tất cả những gì cấm đoán, gò bó. Những kiểu mẫu cứng ngắt không có một chút thích ứng nào với sự linh hoạt mềm dẻọ .Chân lý ở bên ngoài những kiểu mẫu cứng ngắt. Con người là một tạo vật sống động, một chủ thể sáng tạọ Những gì con người thi triển theo bản năng và phản xạ có được do tập luyện thích nghi với từng trường hợp một luôn luôn hữu hiệu hơn là những hệ thống, kiểu mẫu đã được định sẵn”.
5. Những sự đổi mới
“Thay đổi cùng với sự đổi thay, đó là con người bất biến trong Triệt Quyền Đạọ Chúng ta không tích lũy mà ngược lại thải bỏ bớt. Không phải là vấn đề chất thành đống những kiến thức võ học, những kỹ thuật đòn thế, nhưng động tác dư thừa mà là giảm bớt chúng bằng cách chắt lọc và chỉ giữ lại những gì tinh túy nhất. Văn hóa chân chính là sự đơn giản. Tất cả các nền văn hóa bị ứ đọng trì trệ đều đầy những thứ vụn vặt vô giá tri.. Khi một cá nhân không bị gò bó bởi một hình thức nào, anh ta có thể tiếp nhận mọi hình thức. Khi một cá nhân không bị ràng buộc bởi kiến thức của một võ phái nào, anh ta có thể tiếp thu mọi võ phái”.
6. Những thuận lợi của Triệt quyền đạo
“Người tập luyện Triệt Quyền Đạo sau những võ phái khác là người đã được giải thoát khỏi những kỹ thuật cổ truyền gò bó. Triệt Quyền Đạo là một nghệ thuật tự vệ sống động, trực tiếp, đơn giản và hiệu quả. Triệt Quyền Đạo tiếp thu chứa đựng những tinh hoa, những kỹ thuật hữu dụng, loại bỏ những thứ vô du.ng. Triệt Quyền Đạo giúp cho mỗi người chúng ta trở thành những tay võ công lão luyện”.
———————-
Người sáng lập là Lý Tiểu Long với sự kết hợp các môn võ Trung Hoa (như Vịnh Xuân Quyền) và các môn thể thao phương tây (như quyền anh, thể dục thể hình,…) và quan trọng hơn bộ tấn và cách di chuyển của tiệt quyền đạo được lấy từ môn đấu kiếm của phương tây.
Tên của môn võ này chữ Hán là 截拳道. Nếu dịch theo đúng nghĩa Hán Việt thì phải đọc là Tiệt quyền đạo. “Tiệt” có nghĩa là “cắt đứt” hay “một đoạn”. Ý nghĩa này theo Lý Tiểu Long là vì môn võ khi đánh cắt đứt đường quyền của đối thủ, trước khi đối thủ có thì giờ phản ứng. Tuy nhiên, nhiều người dịch lầm là Triệt quyền đạo, với ý tưởng là “triệt tiêu” địch thủ. Tên này nghe hay hơn nên trở nên phổ thông ở Việt Nam, mặc dù không đúng ý nghĩa của người sáng lập là Lý Tiểu Long.
Chiến thuật Tầm kiều – Phá mã là một chiến thuật phổ biến trong tất cả các hệ phái Nam Quyền từ Hồng Gia Quyền cho đến Bạch Mi Quyền, Vịnh Xuân Quyền, Phật Gia Quyền, Chung Ngoại Châu Gia, Thái Gia Quyền. Triệt Quyền Đạo (Jiequandao) của Lý Tiểu Long cũng phát triển trên nguyên lý này thành 2 nguyên lý căn bản của Triệt Quyền Đạo.
Triệt Đầu Quyền: Ngăn chặn đòn của đối phương ngay từ trong gốc trước khi phóng ra đến mục tiêu trên người ta (nên mới gọi là Triệt Đầu Quyền, Triệt có nghĩa là ngăn chặn khi quyền đối phương mới khởi phát).
Tiếp Vĩ Quyền: Đối phương vừa dứt đòn hết tầm ngay lập tức ta xuất thủ tiếp quyền đối phương (nên mới gọi là Tiếp Vĩ , Vĩ là cái đuôi, ý nghĩa là như vậy). Chữ Kiều có nghĩa là cây cầu, ở đây chỉ khoảng cách đo lường giữa ta và đối phương.
Tuy nhiên có một đặc điểm trong kỹ thuật quyền pháp của Trung Hoa rằng khái niệm Kiều có nghĩa là Điếu Kiều tức là cái cầu ở cửa thành ngày xưa hạ xuống cho người ra vào, nên khi muốn tấn công đối phương nghĩa là trước khi công thành ta phải phá cửa thành (Phá Kiều) rồi mới xông vào thành, tức là đánh gẫy (triệt hạ) tay chân (quyền cước) đối phương trước rồi mới công thành.
Xét cho cùng Triệt Quyền Đạo của Lý Tiểu Long không có gì quá mới mẻ mà chỉ là sự phát triển trên cơ sở các nguyên lý quyền kỹ Nam phái , cụ thể là Hồng Gia Quyền và Vịnh Xuân Quyền.
Nhưng sự sáng tạo của Lý Tiểu Long ở chỗ là huyền thoại võ thuật này đã nhấn mạnh đến tính đơn giản, trực tiếp và phi cổ điển. Nghĩa là phải chăng Lý Tiểu Long đã chối bỏ mọi hình thái quyền pháp Nam phái để tiến đến nguyên lý vô chiêu thắng hữu chiêu?
Thật ra không phải như vậy.
Lý Tiểu Long muốn nói rằng mọi nguyên lý triết học Trung Hoa trong võ thuật như Âm – Dương, Cương – Nhu, Hư – Thực, Động – Tĩnh và các hình thái quyền pháp (tức là những Chiêu thức, Chiêu số ) chỉ là lột tả cái ý niệm sống động nào đó của quyền thuật. Các ý niệm quyền thuật này thể hiện ở ngay tên của các chiêu thức quyền pháp trong bài quyền theo cách tư duy tượng hình (mô phỏng) có tính ví von và so sánh bằng hình ảnh của người xưa.
Chẳng hạn ở tư thế Trung Bình Tấn (Hồng Gia Quyền Hồng Hy Quan gọi là Tứ Bình Bát Phân) một tay quyền để ở hông còn tay kia xuất quyền đánh thẳng ngang về phía một bên hông của tay đó có tên là Hoa Vinh Xạ Tiễn ám chỉ động tác tay vung quyền tấn công tựa như dang cánh cung về một bên, trong khi tay còn lại nằm ở hông giống như đang nắm mũi tên kéo về sắp sửa bật dây cung bắn ra, còn Hoa Vinh là tên của một trong 108 anh hùng Lương Sơn Bạc trong tiểu thuyết Thủy Hử của Thi Nại Am. Hoặc chiêu thức Ngọa Hổ Tầm Dương (cọp nằm bắt dê) chẳng hạn. Còn nếu như hai tay nắm thành quyền nằm ở hai bên hông thì gọi là Nhị Hổ Tiềm Tung (như hai con cọp nằm hai bên cổng) hay Long Tàng Hổ Phục (rồng và cọp nằm hai bên chờ thời xuất công)…
Do vậy Lý Tiểu Long đã đưa ra khái niệm Triết học vận động (Philosophy in Motion) trong võ thuật có nghĩa là giữa các hình thái quyền pháp – tức là các chiêu thức – luôn có sự biến hóa có thể không theo một trình tự nhất định nào để trở thành một khuôn vàng thước ngọc mà tùy theo khả năng ứng biến theo tình thế của người luyện tập và trong khi chiến đấu ngoài đời thật sự. Đó là tư tưởng “Không câu chấp, không câu nệ và vạn pháp hư không” trong thuyết lý Thiền Tông Phật Giáo Trung Hoa.
Và Lý Tiểu Long đã đi đến kết luận Học nguyên tắc rồi giải trừ nguyên tắc, nghĩa là qua sông rồi thì nên để lại thuyền mới đi tiếp được, nếu cứ câu nệ vào phương pháp tức là quá quan tâm đến hình thức mà không hướng đến nội dung thì tâm pháp bị vướng bận, năng lực bị giam hãm và không được giải phóng thì cho dù có tập luyện quyền thuật lâu ngày cũng không có kết quả gì.
Như vậy người mới học quyền thuật rất cần các hình thái quyền pháp căn bản, đến khi tinh luyện rồi thì thiên biến vạn hóa, từ chỗ có chiêu số đi đến chỗ không có chiêu số nghĩa là Vô ảnh quyền, vô ảnh cước, mọi cử động bất kỳ của thân thể cũng có thể trở thành chiêu thức (Techniques) phòng thủ, tấn công hay phản công đối phương hữu hiệu.
Tóm lại, kỹ pháp Triệt Quyền Đạo là dùng bất cứ kỹ pháp nào có thể vận dụng, là cái vô hạn, linh hoạt.
Linh hồn của Triệt Quyền Đạo chính là sự thành thục hoàn hảo đối với kỹ thuật, nó phải được nuôn dưỡng, hình thành từ những linh cảm được tỏa sãng trong tâm linh, biến những kỹ pháp thành năng lực đặc hữu của riêng mình, cộng thêm sự tôi luyện lâu dài đối với trực giác, cuối cùng có thể đạt đến mức hoàn hảo có thể dựa vào phản ứng bản thân và cảm nhận trực giác để có thể vận dụng nhanh chóng và tự động hóa bất kỳ kỹ pháp nào của bản thân để ứng phó với mọi biến hóa của ngoại cảnh. ( Triệt Quyền Đạo mang tính thời đại cao đi thẳng vào bản chất vt, giúp võ sinh thực chiến, rèn luyện toàn diện một cách nhanh chóng, thể hiện sự tự do chính bản thân mình, không cầu kỹ như võ thuật truyền thống ( học võ thuật truyền thống không đúng thầy đúng thợ thì chỉ được mỗi cái sức khỏe mà thôi ).
Sưu tầm internet.
No comments:
Post a Comment
Thank for your comments