Vé số: Nuôi một giấc mơ

Văn hóa vé số đó, theo tôi biết, ít ra là đã có từ trước giải phóng ở miền Nam…

Trong chuyến về Long An cách đây hơn tháng, doanh nhân Võ Quốc Thắng kể tôi nghe một chuyện vui: Trong buổi tất niên trước Tết Canh Tý 2020, anh khoe với lãnh đạo tỉnh Long An rằng Đồng Tâm năm nay dẫn đầu cả tỉnh về đóng thuế. Lãnh đạo bảo anh nói dóc. Thế là anh kéo cả lãnh đạo ngành thuế tỉnh nhà qua làm chứng. Kết cục là cả anh lẫn lãnh đạo ngành thuế đều ngỡ ngàng khi vị lãnh đạo tỉnh hỏi lại: “Vậy xổ số để đâu?!”.

Anh Võ Quốc Thắng cho biết Đồng Tâm – doanh nghiệp lớn nhất tỉnh Long An – đóng thuế khoảng 900 tỉ đồng/năm, trong khi ngành XSKT tỉnh là trên ngàn tỉ. Anh Thắng kể: Tui dân làm ăn, chả bao giờ quan tâm chuyện mua vé số cầu may. Lần đầu tiên trong đời mua vé số là hôm ấy gặp một bà cụ quá tội nghiệp. Tuổi của bà lẽ ra phải được hưởng sự an nhàn, vậy mà phải lặn lội bán vé số nuôi mình và cả nuôi cháu. Đầu tiên tui móc túi lấy vài trăm ngàn biếu cụ. Nhưng cụ từ chối, bảo mình không ăn xin. Thế là tui phải lấy vé số, song sau đó thì tặng lại cho mọi người. Từ đó, tui cũng hay mua, nhưng toàn mua của những người có hoàn cảnh đặc biệt và vé số thì tặng lại nhân viên, bạn bè.

Câu chuyện của anh Thắng cũng là một “nét văn hóa” chung ở Đồng bằng sông Cửu Long. Sáng bạn bè tụ họp cà phê, một anh mua chục tờ phát mỗi người 1-2 tờ và hẹn “chiều trúng tối nhậu”. Đi đám ma, thường ở miền Tây người ta cũng hay mua vé số cả xấp, “biết đâu ông bà phù hộ”. Văn hóa vé số đó, theo tôi biết, ít ra là đã có từ trước giải phóng ở miền Nam. Thời đó, để quảng bá vé số, người ta còn in cả apphich cổ động, có tấm vẽ hình một ông tặng vé số cho một bà, kèm là câu Kiều “tân thời”: Trăm năm trong cõi người ta; biếu số kiến thiết mới là quý nhau!

Cũng thời đó, khi tôi còn nhỏ, cứ mở radio là hay nghe giọng hát thật tếu của quái kiệt Trần Văn Trạch trong nền nhạc rộn ràng: Trong giấc mộng vàng, triệu phú đến nơi, năm mười đồng thôi, mua lấy xe nhà, giàu sang mấy hồi. Kiến thiết quốc gia, giúp đồng bào ta, ấy là thiên chức, của người Việt Nam. Mua số mau lên, xổ số gần đến. Mua số mau lên, xổ số… gần… đến.

“Năm mười đồng thôi” một tấm vé số là thời điểm năm 1952, khi quái kiệt Trần Văn Trạch sáng tác bài này. Còn đến năm 1975, mỗi vé là 50 đồng và giải thưởng độc đắc là 5 triệu đồng. Hồi đó, lương ba tôi là 50.000 đồng/tháng, đủ lo cho gia đình 8 người sống đầy đủ. Như vậy một giải độc đắc có thể sống khỏe khoảng 10 năm.

HUY THỌ – TTCT

Xổ số ở TP.HCM: Một lịch sử sơ lược

Những tấm vé số truyền thống 10.000 đồng ngày nay đã có một chặng lịch sử dài hơn 40 năm, không chỉ bắt đầu từ ý nghĩa kiến thiết đất nước mà còn đổi phận cho bao nhiêu mảnh đời.

Từ mua vé số đến chơi vé số

Sau 3 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, TP.HCM cùng cả nước bước vào giai đoạn phát triển kinh tế, tái thiết đất nước, đều cần sự huy động nguồn lực lớn từ dân chúng, mà xổ số kiến thiết (XSKT) là một giải pháp.

Tháng 10-1978, TP.HCM chính thức thành lập Ban XSKT TP.HCM trực thuộc Sở Tài chính. Ban hoạt động theo chế độ hạch toán độc lập, có nhiệm vụ tổ chức, phát hành vé số, mở thưởng, trả thưởng theo quyết định của UBND TP.HCM. Sau TP.HCM, một số tỉnh khu vực miền Nam cũng bắt đầu có hoạt động xổ số. Đến năm 1979 đã có 6 tỉnh thành tham gia, và đến cuối năm 1981 là 17 tỉnh, thành phố.

Bước ngoặt phát triển của xổ số TP.HCM là năm 1989, khi Ban XSKT chính thức đổi tên thành Công ty XSKT TP.HCM, với nhiều điều kiện hoạt động hơn. Trong hơn 42 năm hoạt động, từ nguồn thu xổ số, hàng trăm công trình y tế, giáo dục, phúc lợi công cộng đã được xây dựng, góp phần an sinh xã hội, phát triển kinh tế của TP.HCM. Xổ số cũng là sự huy động nguồn lực đóng góp vào nhiều công trình lớn có ý nghĩa lâu dài, khó huy động nguồn lực tư nhân như thủy điện Trị An, tuyến đường Cần Giờ…

Chia sẻ với TTCT, bà Phan Thị Sang, phó tổng giám đốc Công ty TNHH MTV XSKT TP.HCM, cho biết quá trình phát triển của hoạt động phát hành xổ số đã trải qua nhiều bước ngoặt chính sách và cả nhận thức của người dân.

Những năm đầu phát hành, vé số được tiêu thụ rất chậm, một phần người dân vừa bước ra từ chiến tranh, vật lộn với cuộc sống cơm áo, không dư dả nghĩ đến việc mua vé số. “Bước ngoặt lớn có thể nói là vào năm 1982, khi trưởng ban đầu tiên của Ban XSKT là cô Phạm Thị Hường đề xuất ở TP.HCM, người trúng vé số sẽ nhận được xe gắn máy, tivi, tủ lạnh. Cách đổi hình thức lĩnh thưởng này nhanh chóng thu hút người dân. Dần dần việc mua vé số trở thành thói quen, thú vui của nhiều người về sau khi nhận thức về tấm vé số thay đổi. Chúng tôi cố gắng thông tin rộng rãi những công trình được xây dựng từ nguồn thu xổ số. Bây giờ, mỗi năm có từ 60-70 công trình được xây dựng từ nguồn thu này”, bà Sang chia sẻ.

Vé số không biết từ bao giờ trở thành một phần cuộc sống của người Sài Gòn. Với nhiều người, họ không nói “mua vé số”, mà là “chơi vé số”. Theo bà Sang, người Sài Gòn xem mua vé số cũng giống như cầu may và có cả yếu tố giải trí. Họ mua mỗi ngày vài tờ và thích cảm giác chờ dò mỗi chiều như một thú vui.

Vé số cũng là chiếc phao bám víu của những người nghèo. Có những trường hợp đến công ty lĩnh giải khiến không ít nhân viên cảm động, rơi nước mắt. Đó là những lao động nghèo lên nhận giải mà không đủ tiền mua đôi dép, bàn chân chai sạn, những tấm vé số nhàu nát vì mồ hôi, bụi bẩn. “Nhiều người cuộc đời trước đó chưa từng cầm 5 triệu trên tay giờ trúng cả 2 tỉ, họ bối rối, lúng túng không biết làm gì, chúng tôi đều tư vấn, dặn kỹ”, bà Sang chia sẻ.

Áp lực đổi mới

Hết năm 2019, Công ty XSKT TP.HCM công bố tổng doanh thu đạt hơn 9.700 tỉ đồng, lợi nhuận trước thuế hơn 1.300 tỉ đồng và nộp ngân sách nhà nước hơn 3.200 tỉ đồng, tăng 13,72% so với năm trước. Trong cơ cấu doanh thu, kinh doanh vé số truyền thống vẫn chiếm tỉ lệ áp đảo, 8.900 tỉ đồng, tương đương gần 92% tổng doanh thu. Ông Đỗ Quang Vinh, tổng giám đốc công ty, cho biết cũng như nhiều ngành nghề khác, xổ số đứng trước áp lực phải đổi mới, nghiên cứu phát triển thêm các loại hình mới phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội và thế giới, đáp ứng nhu cầu thay đổi liên tục của người chơi.

Từ sau dịch COVID-19 bùng phát đến nay, ngành xổ số có lẽ là một trong những ngành phục hồi nhanh nhất, sức mua thị trường nhanh chóng quay về bằng mức trước dịch. Các đại lý bán vé số cấp 1 cũng được hướng dẫn triển khai cho đội ngũ bán vé số dạo kiến thức về phòng chống dịch theo quy định chung. Do ảnh hưởng chung của dịch, các công ty xổ số hiện không thể đặt áp lực doanh số lên đại lý, mà tâm lý chung là cùng chia sẻ khó khăn.

Hiện hệ thống phát hành vé số của TP.HCM có khoảng 105 đại lý cấp 1, tức những nơi làm việc trực tiếp với lực lượng bán vé số dạo. Theo thống kê, TP.HCM có gần 18.000 người bán vé số dạo trước khi dịch xảy ra, và tổng số lao động trong lĩnh vực này ở TP.HCM có thể lên tới 30.000 người. “Trong thời gian tạm dừng nghỉ phát hành xổ số theo quy định chống dịch vừa qua, Công ty XSKT TP.HCM thống kê ghi nhận khoảng 18.000 người bán vé số dạo có hộ khẩu thường trú ở TP.HCM để kịp thời có những hỗ trợ khác nhau cho họ”, ông Vinh cho biết.

Hệ thống đại lý là mạch máu của ngành xổ số, nhưng hình thức phân phối dựa trên lực lượng bán dạo đông đảo cũng khiến cho đây là lĩnh vực rất đặc thù. Chỉ cần lễ tết hay thay đổi thời tiết, những người đem từng tấm vé số đi từng đường phố, con hẻm, hàng quán này đều sẽ bị ảnh hưởng, có thể nghỉ bán, tác động lên khâu phân phối. “Dịch bệnh đang khiến người bán vé số dạo về quê khá nhiều, chúng tôi sẽ căn cứ khả năng nguồn lực và dự đoán tình hình thị trường để cân đối chỉ tiêu kinh doanh”, ông Đỗ Quang Vinh nói.

Trong 5 năm, Công ty XSKT TPHCM đã đề xuất và được Bộ Tài chính cho tăng hạn mức phát hành 3 lần, nâng giá trị phát hành ở TP.HCM từ 60 tỉ đồng lên 90 tỉ đồng/kỳ xổ. Sự thay đổi này là hợp lý với công ty, vốn đặt ở địa bàn kinh tế sầm uất nhất cả nước. Việc hạn mức phát hành vé số đang theo khống chế của Bộ Tài chính là một hình thức kinh tế kiểm soát, “độc quyền có điều kiện”, tránh để thị trường quá nóng và việc phát hành xổ số của các tỉnh thành giẫm chân, cạnh tranh nhau trực diện – một cách để điều khiển cung – cầu.
Sự kiểm soát đó dẫn tới hệ quả là nhiều thời điểm, cầu tiêu thụ vé số gần như “đụng nóc” so với lượng cung cho phép từ Bộ Tài chính, buộc Công ty XSKT TP.HCM phải điều tiết rất vất vả. Theo quy định, sau mỗi 3 năm, Bộ Tài chính sẽ xem xét “nới room” thêm cho XSKT TP.HCM, đi kèm là chỉ tiêu giao thu ngân sách năm sau luôn cao hơn năm trước. Ngoài ra, với đặc thù phát hành dựa vào lực lượng bán dạo, đa số là lao động mất sức, phụ thuộc vào thời tiết…, công ty cũng phải có chính sách điều hành, tính toán việc phát hành phù hợp. Chưa kể, xổ số truyền thống đang gặp phải sự cạnh tranh đến từ những hình thức xổ số khác, dù là hợp pháp, như Vietlott, hay bất hợp pháp, như số đề, cờ bạc điện tử.

Hiện nay, Công ty XSKT TP.HCM là đơn vị duy nhất được phát hành 2 kỳ/tuần với mỗi kỳ phát hành 100 tỉ đồng, tỉ lệ tiêu thụ khá cao, khoảng 92-93%, tương đương hơn 90 tỉ/kỳ.

NHƯ BÌNH –TTCT

Xem thêm bài viết :

TheMinh1024

Pages

Thursday, September 17, 2020